Afyon Şirket Avukatı
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşen bir düzen değildir. Hukuk, cemiyet süresince insanların nitekim nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Doğruluk kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene salmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanların reviş ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte haklar, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-natür ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Hukuk, insaniyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten inançlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini bulmak için konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın hepsidür. Henüz geniş bir teşhismıyla haklar, adalete yönelmiş maşerî yaşfakat düzenidir. Hukuk Söz Anlamı Hukuk kelimesi Arabi “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğcelil “ah’kak”tır. Türk Anahtar Kurumu’na bakılırsa haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Beceri Anlamı Hukuk dönemden döneme değişmiş olduğu bâtınin hala doyurucu bir teşhism örgülamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince zemin olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis saha kısmına Özel Hukuk, eşhas ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Hukuk kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun şayan hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde model nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk sahaında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Hukuk düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek bâtınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç yama; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi daha bir haklar dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal inançleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş maşerî bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanların barış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşerî gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile cemiyet süresince canlı insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın örgüsından kaynaklanan gereksinimlerinı karşılamaya çdüzenışır. Hukuk bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni ömürın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın katıksız örgüsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine makul yürütmek zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de tutkundır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Doğruluk Hukuk bu fonksiyonu ile sınırlı bir kombinezon şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla türe, “bir muadele düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında ferdî bir özelliği deyimler. Nefer her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni döndürmek yolunda sürekli ve değkonumez bir çaba gösterir. İşte bu reviş ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe konseptı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar sahaında hukuki şayan olarak alay konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet bâtınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini bâtınermiş kurallar tamlıkü olarak haklar, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve çalıştırmak yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Hukuk bir cemiyet düzenini bâtınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum mevcut düzeni beklemek, gerekse onu değkonutirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her dakika adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta karşımıza kurulu haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar anlamında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut haklar düzenlerinin kendisine makul olup olmadığı açısından bir şayan ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve aksi karşılıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşfakat uyacak, hem de bu maşerî ömürın barış süresince sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çdüzenışacaktır.